Χορός

Οι ρίζες του χορού στην Ελλάδα εντοπίζονται περίπου το 1000 π. Χ. Στις χορευτικές εκδηλώσεις της αρχαίας Ελλάδας θεωρείται ότι βρίσκονται οι ρίζες του ευρωπαϊκού και του ακαδημαϊκού ή θεατρικού χορού, οι οποίες έχουν υιοθετηθεί και από το κλασικό μπαλέτο. Ο ελληνικός χορός παρουσιάζεται με εξαιρετικά πρωτότυπους τρόπους έκφρασης. Το χορευτικό θέαμα συνδυάζει με τρόπο αρμονικό πολλά εκφραστικά μέσα (μουσική, ποίηση), χωρίς ωστόσο κανένα από αυτά να υστερεί ή να υπερτερεί των άλλων. Τα στοιχεία αυτά συγκροτούν ένα αναπόσπαστο σύνολο. Η τεχνική του ελληνικού χορού προσομοιάζει αρκετά με τους κανόνες του ευρωπαϊκού χορού (η ρύθμιση των βημάτων, η ακολουθία του μέτρου). Εν τούτοις θα λέγαμε ότι τα μορφικά στοιχεία του ελληνικού χορού παρουσιάζονται με αξιοζήλευτη εκφραστική αφθονία. Κυριαρχεί η εκφραστικότητα και η ελαστικότητα του σώματος, η οποία διαπνέει ιδιαιτέρως τις κινήσεις του επάνω μέρους του σώματος. Ο κορμός, τα χέρια, οι καρποί διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην έκφραση των δραματικών, των τραγικών και των λυρικών μοτίβων. Στο πρόσωπο αντιστοίχως αποτυπώνονται τα συναισθήματα, τα οποία προκαλούν οι ζωηρές εναλλαγές της μουσικής και του ρυθμού της.

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε μια βασική διάκριση ως προς το είδος του χορού: o απολλώνιος χορός αντιπροσώπευε το "ήθος", ενώ ο διονυσιακός χορός το "πάθος". Ο απολλώνιος χορός έχει ως μουσική συνοδεία την κιθάρα και περιλαμβάνει τους θρησκευτικούς χορούς (τους πανηγυρικούς χορούς, τους αργούς χορούς λιτανείας) καθώς και τους πολεμικούς και τους κοινωνικούς χορούς, οι οποίοι τελούνταν στις συμποσιακές και πένθιμες τελετές. Ο διονυσιακός χορός, ο οποίος προέρχεται από την βακχική λατρεία ή τη λατρεία του θεού Διόνυσου, εκφράζει ποικιλοτρόπως τη μανία, τον πανικό, τη λαγνεία, έχει γρήγορα ξεσπάσματα και ιλιγγιώδεις κινήσεις, οι οποίες θυμίζουν τους "παθογενετικούς" χορούς των πρωτογόνων. Από τη σύνθεση των απολλώνιων και των διονυσιακών χορών πηγάζει ο θεατρικός ελληνικός χορός, ο οποίος αποτέλεσε οργανικό μέρος (όρχηση) της δομής της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας και άνθησε ταυτόχρονα με την εμφάνιση και εξέλιξη της αρχαίας τραγωδίας.

Στην νεότερη Ελλάδα ο χορός δεν εξελίσσεται σημαντικά, καθώς με την καθιέρωση της χριστιανικής λατρείας απαγορευόταν κάθε μορφή χορευτικής εκδήλωσης. Για το λόγο αυτό ο χορός διατήρησε την παγανιστική του παράδοση, η οποία συνεχίστηκε και στο Βυζάντιο. Οι διάφοροι ξένοι περιηγητές (Πιέρ - Ωγκυστέν Ντε Γκυ, Μαντάμ Σενιέ), οι οποίοι επισκέφτηκαν την Ελλάδα στα τέλη του 18ου αιώνα περιγράφουν τους κυριότερους ελληνικούς χορούς: ο κρητικός (candiote), ο ελληνικός (θεωρείται συνέχεια του κρητικού), ο αρναούτικος (ο σημερινός "χασάπικος"), οι αγροτικοί, ο βλάχικος και ο πυρρίχιος (ο οποίος θεωρείται αναβίωση του αρχαίου ελληνικού). Από τις περιηγήσεις αυτές προκύπτει και η ύπαρξη χορών, οι οποίοι έμοιαζαν με τους αρχαίους ιωνικούς και βακχικούς χορούς.

Στους σύγχρονους νεοελληνικούς χορούς συναντώνται ρυθμοί και μουσικά μοτίβα της αρχαίας Ελλάδας. Οι νεοελληνικοί χοροί διαιρούνται ουσιαστικά σε δυο κατηγορίες: στους "συρτούς", στους "πηδηκτούς" και στις παραλλαγές αυτών. Η ονομασία του κάθε χορού συνήθως σχετίζεται με τον τόπο καταγωγής του (ο συρτός - καλαματιανός, ο μακεδονικός κ.α) ή έχει την ονομασία κυρίων προσώπων (ο Μενούσης, ο Μανέτας). Επίσης, μπορεί να παίρνει την ονομασία του από τις διάφορες εποχές (ο πασχαλινός χορός), ή να προέρχεται από τις ονομασίες επαγγελμάτων (ο χορός των σφουγγαράδων). Οι ελληνικοί χοροί παρουσιάζουν αξιοσημείωτη ποικιλία από παραλλαγές και επηρεάζονται μορφολογικά από τον τόπο καταγωγής τους. Είναι γνωστό ότι οι χοροί της ηπειρωτικής Ελλάδας έχουν "βαρύ" ύφος και για αυτό αποκαλούνται συχνά και "λεβέντικοι", σε αντίθεση με αυτούς της νησιωτικής Ελλάδας, οι οποίοι είναι περισσότερο "ανάλαφροι".

Σταδιακά, η τέχνη του χορού στην Ελλάδα, εκτός από την παράδοση των ελληνικών χορών, άρχισε να εξελίσσεται ακολουθώντας τα πρότυπα του ευρωπαϊκού και του κλασικού χορού. Ιδιαιτέρως μετά τη δεκαετία του '30 αλλά και στις επόμενες δεκαετίες δημιουργήθηκαν πολλές σχολές χορού στις οποίες διδάσκονταν τα διάφορα είδη χορού (ελληνικός και κλασικός), με προεξάρχουσα την Επαγγελματική Σχολή Ορχηστικής (1937), στην οποία πρώτη η Κούλα Πράτσικα μετέφερε μετά τις σπουδές της στη Γερμανία τον εκφραστικό χορό στην Ελλάδα. Η ορχηστική τέχνη τις τελευταίες δεκαετίες έχει σημειώσει σημαντική ανέλιξη με την εμφάνιση και τη δημιουργία νέων χορευτικών εταιρειών και σχημάτων, στα οποία παράγεται πρωτοποριακή δημιουργία και τα οποία έχουν λάβει τιμητικές διακρίσεις σε διαγωνισμούς του εξωτερικού, αλλά και με τη διοργάνωση διεθνών φεστιβάλ χορού με τη συμμετοχή ξένων και εγχώριων χορευτικών ομάδων. Επίσης, σημαντικό είναι το έργο των πολυάριθμων λαογραφικών σωματείων και συλλόγων σε όλη την Ελλάδα, στους οποίους συνεχίζεται η διάδοση των ελληνικών παραδοσιακών χορών. Στην ποιοτική αναβάθμιση της τέχνης του χορού στην Ελλάδα έχει συμβάλει αποφασιστικά και η πολιτική χορού που εφαρμόζει το Υπουργείο Πολιτισμού, με μέτρα όπως η θεσμοθέτηση των επιχορηγήσεων του χορού, η ανωτεροποίηση των Επαγγελματικών Σχολών Χορού, η καθιέρωση Κρατικών Βραβείων Χορού και η ενίσχυση των ομάδων κλασικού και σύγχρονου μπαλέτου.

Πηγή πληροφοριών: Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών