Μωμόγερος

Το έθιμο των Μωμόγερων προέρχεται από τους Πόντιους πρόσφυγες.

Τα μωμο(γ)έρα ή οι μωμό(γ)εροι των Ελλήνων του Πόντου, αρχικά δρώμενα, - εθιμικές παραστάσεις - αγροτών κατά τη διάρκεια του δωδεκάμερου (Χριστούγεννα - Πρωτοχρονιά - Θεοφάνια) με ευχετηριακό χαρακτήρα, ρίζες αρχαϊκές και βυζαντινά κατάλοιπα, εξελίσσονται σε λαϊκό παραδοσιακό θέατρο το οποίο "παντρεύεται" με τον χορό, παρουσιάζοντας ένα ιδιαίτερο εθνογραφικό και δραματολογικό ενδιαφέρον και αποτελούν τον προπομπό του ερασιτεχνικού θεάτρου των ποντίων.

Πρόκειται για θεατρική παράσταση που γίνεται κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου (παραμονή Χριστουγέννων έως Φώτα). Οι Μωμόγεροι, φορώντας τομάρια ζώων – λύκων, τράγων ή άλλων - ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν τη μορφή γεροντικών προσώπων.

Και καθ’ όλη τη διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους, προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά,. Όταν δύο παρέες συναντηθούν, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.

Ετυμολογία
Η λέξη μωμό(γ)ερος είναι πιθανό να προέρχεται από τη σύνθεση της λέξης γέρος με τις αρχαίες μώμος (ψόγος, μομφή) ή μίμος, μια που και οι δύο προσιδιάζουν στις σκωπτικές και μιμητικές παραστάσεις τους και θυμίζουν τους αρχαίους μίμους.

Ο ίδιος ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος χαρακτήριζε τους χορούς «διαβολικούς», διότι ο χορός θύμιζε εθνικές ειδωλολατρικές τελετές και εθνικές λατρείες. Αλλά και οι άλλοι πατέρες της εκκλησίας απέτρεπαν τους πιστούς από τα έθιμα που συνέχιζαν την παγανιστική παράδοση και ήταν, κατά τη γνώμη τους, απόβλητα, παρόλο που αυτά ήταν ριζωμένα βαθιά στη λαϊκή ψυχή και τη ζωή και γι’ αυτό τελικά δεν στάθηκε δυνατό να ξεριζωθούν.

Σήμερα
Το έθιμο, αν και προχριστιανικό, εντάχθηκε από την Εκκλησία στο 12ήμερο, από την ημέρα των Χριστουγέννων μέχρι την ημέρα των Φώτων. Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες αναβιώνει σε χωριά της Μακεδονίας από ποντιακούς συλλόγους.

Σ ένα απο τα δρώμενα του εθίμου ο άνδρας του χωριού κλέβει τη νύφη συμβολίζοντας την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα.

Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Μώμος, θεός του γέλιου και της σάτιρας στην αρχαία Ελλάδα, ο οποίος παρότρυνε τους 12 ακόλουθούς του, τους Μωμόερους, να βρουν αφορμή για να σατιρίσουν και να προκαλέσουν το γέλιο στους συγκεντρωμένους.

Στο δρώμενο συμμετέχουν μεταξύ άλλων η νύφη, την οποία απάγει κατά το έθιμο άνδρας του χωριού, ο διάβολος που υποκινεί κάθε μορφής ταραχή, ο γιατρός που διαπιστώνει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η νύφη και ο δικαστής που επιβάλλει τις ποινές στον απαγωγέα.

Πληροφορίες: Βικιπαίδεια