Από την υποταγή στην υπόδειξη. Ο κρυμμένος κόσμος του Tango

Σαν δασκάλα χορού tango, πάντα μου κινούσε την περιέργεια το πως βλέπουν οι άνθρωποι το tango, και με το πέρασμα των χρόνων έχω διαβάσει πολλά άρθρα σχετικά με το θέμα αυτό. Γενικά, ανακάλυψα πως αυτοί οι οποίοι γράφουν γύρω από αυτό καλλιεργούν συχνά αόριστες ιδέες. Η λέξη ‘Πάθος, για παράδειγμα, είναι μια από τις πρώτες λέξεις που οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν με το tango και την υποταγή της γυναίκας στο ρόλο της ως αυτή που ακολουθεί, φαίνεται να είναι η πρώτη εικόνα που τους έρχεται στο μυαλό.
Η όμοια καμπάνια για το Forever Tango, μια παραγωγή η οποία επισκέφτηκε δύο φορές το Vancouver, κεφαλαιοποίησε τον ενθουσιασμό του κοινού χρησιμοποιώντας τη σεξουαλική φύση του tango. ‘Tango. Μια κάθετη έκφραση μιας οριζόντιας επιθυμίας’ διάβασε και όμοια αντέγραψε, με posters που είχαν ως θέμα μια εικόνα ενός άντρα ο οποίος στεκόταν, τα πόδια του βρίσκονταν σταθερά χωριστά στο έδαφος, ενώ μια γυναίκα στεκόταν με το ένα της πόδι τυλιγμένο γύρω από το γοφό του. Εγώ προσωπικά δεν είμαι σίγουρα ανεπηρέαστη από τις προσδοκίες του κοινού, το οποίο εγώ υπηρετώ θεατρικά όλα αυτά τα χρόνια. Είτε αυτή η εκτέλεση είναι σε θέατρα είτε σε επίσημες κρατικές τελετές, σε γάμους ή σε γιορτές για την ενηλικίωση κάποιου εβραίου, υπήρχε η προσδοκία ότι εγώ φορούσα sexy ρούχα, με μεγάλα σκισίματα στη φούστα, και φαινόταν πολύ σημαντικό γι’ αυτούς. Εγώ ευχαρίστως συμφωνούσα και παραδέχομαι ότι απολάμβανα να παίζω αυτό το ρόλο.
Αν και το Forever Tango προσεγγίζει τη δημοσιότητα, η οποία βοηθούσε στο να κόψουν εισιτήρια, αφήνει το κοινό χωρίς ουσιαστικά να έχει την παραμικρή ιδέα για το τι είναι το tango για τους εκατοντάδες ‘tangueros’ και ‘tangueras’ παγκοσμίως. Ο tangueros είναι αυτός ο οποίος πηγαίνει έξω πολλές φορές κάθε εβδομάδα για να χορέψει με φίλους, με ξένους, με το ταίρι του, και με τους παρτενέρ στο χορό σε ποικιλία τόπων συγκέντρωσης όπως dance halls, dance studios και café-bars. Έχω επισκεφτεί την Αργεντινή αρκετές φορές και ανακάλυψα ότι ο κόσμος του tanguero ήταν αρκετά διαφορετικός από εκείνο ενός tango performer. Η σχέση του άντρα και της γυναίκας οι οποίοι χορεύουν tango κοινωνικά ήταν ένας τομέας τον οποίο σαν performer δεν είχε χρειαστεί να τον εξερευνήσω.
Το tango έχει περιγραφεί σαν ένας από τους λίγους αστικούς λαϊκούς χορούς, ο οποίος γεννήθηκε στο Buenos Aires στην Αργεντινή περίπου 130 χρόνια πριν. Αν και υπάρχει μια διαμάχη γύρω από την ιστορία του, εγώ ανακάλυψα την καλύτερη εξήγηση για την καταγωγή του σε ένα πρόσφατο ντοκιμαντέρ το οποίο λεγόταν Tango, η Εμμονή, η παραγωγή και η επιμέλεια έγιναν από τον Adam Boucher. Σε αυτό, ιστορικοί περιέγραφαν πώς τα παιδιά της πόλης, τα λεγόμενα ‘compadritos’ τα οποία ήταν θαμώνες στις σχολές χορού, θα ταξίδευαν στα προάστια της πόλης γιατί θα ήταν εκεί ο αφρικάνικος χορός με τύμπανα ο ονομαζόμενος candombe. Στην επόμενη επίσκεψη τους σε ένα κοινωνικό χορό στην πόλη θα εφάρμοζαν τις κινήσεις τις οποίες είχαν δει στο candombe στους πιο δημοφιλής χορούς της εποχής, όπως η polka και η mazurka. Τα παιδιά το έκαναν αυτό από τη μια για διασκέδαση και από την άλλη σαν μια έκφραση ανταρσίας γιατί οι κινήσεις από το candombe θεωρούνταν άσεμνες και υβριστικές. Οι ιστορικοί εξηγούν περαιτέρω ότι η πολύ ειπωμένη θεωρία ότι το tango γεννήθηκε στους οίκους ανοχής είναι πιθανά ανακριβής και αυτό έγινε εξαιτίας της απαγόρευσης του tango λόγω της ‘υβριστικής’ φύσης του. Έτσι το tango θεωρήθηκε ότι γεννήθηκε στους οίκους ανοχής όπου και πολλές άλλες απαγορευμένες δραστηριότητες λάμβαναν χώρα.

Σήμερα το tango είναι εθνική κουλτούρα πολλών μειονοτήτων σε πολλές πόλεις του κόσμου. Πιστεύω ότι η δυναμική του και η αντοχή του στο χρόνο έχουν να κάνουν με το πως αυτό αναπτύχθηκε με το πέρασμα των χρόνων. Σε όλη τη διάρκεια των ποικίλων ιστορικών φάσεων από τις οποίες πέρασε η Αργεντινή, το tango πάντα αντανακλούσε την κοινωνία της Αργεντινής. Εάν δεν είχε αναπτυχθεί, το tango ίσως να είχε παραμείνει ένας λαϊκός χορός ο οποίος δε θα ήταν καθόλου συνδεδεμένος με τη μοντέρνα κοινωνία και η Αργεντινή ίσως να μην είχε τόση επιτυχία στο να κάνει γνωστό και αφήσει το στίγμα του tango στον υπόλοιπο κόσμο.

Το 1985, το χορευτικό show Tango Argentino ξεκίνησε μια επιτυχημένη πορεία στο Broadway και σε θεατρικά πρωτοποριακά έργα. Καθώς η παραγωγή γυρνούσε τον κόσμο, μέλη του cast ενημέρωναν τους ντόπιους. Αυτή ήταν η αιτία της δημιουργίας πολλών σκηνών κοινωνικού χορού tango έξω από την Αργεντινή. Κάποιοι από τους κατοίκους της Νότιας Αμερικής ενθουσιάστηκαν τόσο όπου άρχισαν να μαθαίνουν μόνοι τους να χορεύουν από οποιοδήποτε video εκμάθησης μπορούσαν να βρουν. Ο τουρισμός λόγω του tango στο Buenos Aires άρχισε να ανθίζει, και τελικά οι Αργεντινοί δάσκαλοι χορού γυρνούσαν στις κοινότητες και δίδασκαν τον αυτού καθαυτού τρόπο χορού του κοινωνικού tango. Τώρα οι tangueros που βρίσκονται εκτός Αργεντινής θα πρέπει να αποφασίσουν εάν θέλουν το tango που χορεύουν να είναι έκφραση του tango όπως το χόρευαν στο παρελθόν (ένα παρελθόν όπου τα δικαιώματα των γυναικών παγκοσμίως δεν είχαν καμία σχέση με αυτό που είναι σήμερα), μια έκφραση της κουλτούρας της Αργεντινής ή μια έκφραση του εαυτού τους.
Έξω από τους σημερινούς κύκλους του tanguero, το tango δεν έχει ριψοκινδυνεύσει πέρα από το τι ήταν όταν ο Rudolph Valentino το χόρεψε για πρώτη φορά στην οθόνη. Οι γυναίκες οι οποίες είναι προσηλωμένες στο χορό του tango μπορούν να βιώσουν ένα πρόσκομμα στην ιδέα ότι στο χορό του tango θα πρέπει να συμμορφωθούν με αυτή την απαρχαιωμένη εικόνα. Από αυτό προκύπτει μια προφανής ερώτηση. Τι πρόκειται να γίνει αν δεν είμαι υποχωρητική και υπάκουη? Εγώ υποτίθεται ότι θα πρέπει να δρω υποχωρητικά ενώ χορεύω tango? Και τι θα γίνει εάν εγώ δεν έλκομαι από το πρόσωπο με το οποίο χορεύω? Θα πρέπει να υποκριθώ ότι είμαστε σε ένα τρίλεπτο ρομάντζο? Και αν νιώθω ευτυχισμένη ενώ χορεύω? Θα πρέπει να μείνω με το παραδοσιακό βλέμμα τρόμου του tango? Και τι συμβαίνει με την παράδοση κατά την οποία ο άντρας οδηγεί και η γυναίκα ακολουθεί? Αυτό ισχύει ακόμα και για τις σημερινές γυναίκες? Θα πρέπει μια γυναίκα να δέχεται αδιαμαρτύρητα πάντα να ακολουθεί?

Ίσως να υπάρχει ένα στίγμα υποταγής και υπακοής. Ίσως η λέξη υποδηλώνει πολύ περισσότερα από το τι αυτό στην πραγματικότητα ορίζει. Ίσως το να ακολουθείς συνεπάγεται να είσαι υποταγμένος για να οδηγηθείς. Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος θα πρέπει να είναι υποταγμένος στο ρόλο αυτού που ακολουθεί.

Μου αρέσει να συγκρίνω το tango με ένα μη λεκτικό διάλογο. Κάθε διάλογος με κάποιον να τον διευθύνει δεν περικλείει κυριαρχία και υποταγή. Το παλιό κλισέ το οποίο λέει ότι χρειάζονται δύο για χορέψεις tango, ακριβώς όπως χρειάζονται δύο για να διεξάγουν εύφημους ρόλους κάθε είδους , ισχύει ακόμη. Αν και οι δύο παρτενέρ είναι μέσα στους αντίστοιχους ρόλους τους, τότε δε βλέπω κανένα δίλημμα. Επίσης δεν βλέπω κανένα λόγο να παριστάνω ότι οι ρόλοι και οι εμπειρίες που έχουμε με τους παρτενέρ μας θα πρέπει να απεικονίζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις της ζωής μας. Αυτό που είναι σημαντικό για μένα, είναι ότι ο χορός έγινε το όχημα για να εκφράσει κάποιος αληθινά τον εαυτό του.

Είχα το προνόμιο να χορέψω με μερικούς πολύ καλούς χορευτές. Ήταν όλοι τους διαφορετικοί. Κάποιοι από αυτούς είχαν έναν εξαιρετικό τρόπο να αντιδρούν σε ότι έκανα, ακόμα και όταν ακολουθούσα. Μπορούσαν να διαισθάνονται κάποιον περίπλοκο υπαινιγμό στην κίνησή μου και αντιδρούσαν μέσα από το να με οδηγούν. Κάποιες φορές το έκαναν με κίνητρα αποπλάνησης. Άλλες φορές, ένιωθα την άνετη ζεστασιά της φιλίας. Ο χαρακτήρας του χορού, και ο χαρακτήρας του χορευτή, μπορεί να αναπτυχθεί βαθμιαία ή μπορεί να εκδηλωθεί από την πρώτη αγκαλιά. Αυτή η αγκαλιά μπορεί να είναι ένα μαλακό φώλιασμα ώστε να είναι η πιο άνετη θέση και για τους δύο, ή μπορεί να είναι μια έκφραση της ανάγκης του παρτενέρ να είναι δυνατός και να πάει τον άλλον χορευτή κάπου γρήγορα. Οι πιθανότητες είναι τόσο ατέρμονες όσο και οι προσωπικότητες των χορευτών.

Το άρθρο "From Submission to Suggestion, The Hidden World of Tango" προήλθε από μετάφραση του άρθρου της Susana Domingues. Το παραπάνω άρθρο κάνει μια αναφορά στο στίγμα υποταγής και υπακοής που διακατέχει το χορό του tango.

Πηγή πληροφοριών: www.latin.gr